محرم، تقویت کننده هویت جمعی شیعه

افزایش جرایم، بی قانونی و انزوا نتیجه کمرنگ شدن همبستگی در میان اعضای یک جامعه است. اما چگونه در دنیای مدرن امروزی که نقطه اهمیت خود را بر روی فرد گذاشته است، این ویژگی قوت خود را باز می یابد؟

همبستگی تنها ویژگی انسانی است که او را از  قانون جنگل دور می سازد. همبستگی یا همان احساس یک دلی باجمع، توجه به دیگری و اهمیت قائل شدن برای روح جمعی والاترین خصوصیت بشر است که او را از خطر نابودی رهانیده و او را به یک انسان متمدن تبدیل می کند.
هر چه این همبستگی کمتر شود به تبع آن احتمال بروز بزه و جرم نیز افزایش می یابد به همین خاطر بسیاری بر این عقیده اند که در شهرها و مناطق کوچک مانند روستاها به دلیل بالابودن میزان همبستگی اجتماعی آمار جرم و جنایت بسیار پایین تر از کلانشهرها و مناطق شلوغ و پرجمعیت است.
می توان قاطعانه گفت که افزایش جرایم، بی قانونی و انزوا نتیجه کمرنگ شدن این ویژگی در میان اعضای یک جامعه است. اما چگونه در دنیای مدرن امروزی که نقطه اهمیت خود را بر روی فرد گذاشته است، این ویژگی قوت خود را باز می یابد؟ به عقیده جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی تنها راه خروج از این بن بست چنگ زدن به دین و مذهب به عنوان بارزترین جلوه همبستگی و محکم ترین پایگاه آن است.
 بخش عظیمی از آموزش های دینی ما مربوط به روابط اجتماعی و مناسکی می شود که در جمع انجام می گیرد. به طور کلی در اسلام به دلیل  اهمیت این موضوع، بر انجام اعمالی توصیه شده که طبیعتاً میزان همبستگی اجتماعی را افزایش می دهد. بعنوان مثال حج و نماز جماعت نمونه بارزی در این خصوص است. هیات های عزاداری و سینه زنی، پخت و پخش نذری، انجام کارهای خیریه و رسیدگی به ایتام از مناسکی هستند که در ماه محرم باعث گره زدن افراد بسیاری به یکدیگر به زیباترین وجه خود می شوند.

در چنین زمانی با توجه به گستردگی و اهمیت موضوع،  فرصتی پیدا می شود تا افراد بی آنکه دغدغه و مال و جاه داشته باشند توجه خود  را به افراد و چیزی غیر از خود معطوف کنند و طبعا با قرار گرفتن در چنین فضایی بسیاری از جرایم از کلاهبرداری گرفته تا بزه، دزدی، خشونت، تجاوز به عنف و زد و خورد کاهش چشمگیری می یابد.
بر اساس شواهد و آمارها در مناسبت های مذهبی به ویژه مناسبت هایی مانند محرم که ارزش و جایگاه ویژه ای نزد جامعه دارد میزان جرائم به شکل قابل توجهی کاهش می یابد.هر ساله با فرا رسیدن ماه محرم گزارش های نیروی انتظامی نشان می دهد که  آمار و ارقام جرایم در ماه هایی مانند رمضان و به ویژه محرم تا حد بسیاری كاهش می یابد. به گونه ای که آمارهای ارائه شده حاکی از آن است كه میزان وقوع جرم و جنایت در ماه محرم 40 تا 50 درصد كاهش می یابد.

محرم، تقویت کننده هویت جمعی شیعه

بی هویتی و احساس سردرگمی یکی از عوامل اصلی گرایش به جرم و بزه محسوب می شود. از طرفی این مطلب كه افراد مذهبی نسبت به سایرین به بحران هایی چون بحران هویت که خود زمینه ساز بسیاری از جرائم است، کمتر دچارمی شوند و در میان آنان بزه های اجتماعی کمتر گسترش و یا رواج می یابد بر همگان ثابت شده است.
از سویی در ماه محرم که همه افراد از هر قشر و گروهی با یکدیگر در تعامل قرار می گیرند شاهدیم که حتی كسانی كه غیرمذهبی به شمار می آیند در این مدت به احترام این ماه و جمع عزادار بیش از پیش مراقب رفتارهای خود هستند و به نوعی احساس یکرنگی با جمع آن ها را از گسستگی دور می سازد.
در حقیقت ایجاد روحیه مذهبی، تقویت اعتماد به نفس، توجه به كرامت انسانی، برخورد عاطفی و با محبت از روش هایی است كه هم موجب اعتماد و اطمینان مردم نسبت به مدیریت امنیت اجتماعی و مسئولان می گردد و هم درجهت كاهش بزه در جامعه بسیار مفید است.
مشاركت و هم گرایی مردم و جوانان در ایام محرم در تكیه ها و حسینیه ها نوعی وفاق اجتماعی است كه از منظر جامعه شناسان عامل اساسی و تشکیل دهنده جامعه بشری است. در این دوران نظارت اجتماعی بر روی افراد به حدی شدید و دقیق است که حتی اگر کسی خودش هم بخواهد به سمت آسیب های اجتماعی گام بردارد توانایی آن را نخواهد داشت.
علاوه بر همه اینها، ماه محرم به نوعی بازنگری در خود و یادآوری حقایق و واقعیت اسلام و تشیع است و جامعه و مردم تحت الشعاع همین موضوع نسبت به رفتارهای خود تامل بیشتری داشته و به عبارتی می توان گفت خودکنترلی بیشتری پیدا می کنند. مردم در این ماه بیش از پیش مراقب رفتار و كردار خود هستند و سعی می كنند تا حد امكان مرتكب عمل خلافی نشوند و در واقع اكثر مردم در این ماه پلیس خود می شوند كه این امر در ماه رمضان نیز مشاهده می شود.

هر چقدر گرایشات و باورهای دینی مردم افزایش یابد به همان میزان سلامت اخلاقی و روانی جامعه بیشتر می شود ؛ به این ترتیب افراد جامعه كمتر به سمت کج روی ها و ناهنجاری های اخلاقی گرایش می یابند؛ بنابراین به جرات می توان گفت كه  مذهب عامل خودکنترلی بسیار قوی به شمار می رود. فردی که باورهای دینی در او نهادینه و ریشه دار شده است دیگر به خاطر ارزش های پوچ و ظاهری دست به کارهای غیرمعقول نمی زند.
از همین رو است که امروزه یکی از روشهای رایج به منظور درمان بزهکاران و اصلاح آنان و پیشگیری از وقوع جرم در بیشتر کشورهای دنیا، شیوه مذهب درمانی و حلقه های اتصال دینی است. چرا که همانگونه که گفته شد از بررسی ها و تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است که غالب مجرمان افرادی دور شده از دین هستند و به هیچ چیزی اعتقاد و باور ندارند و در خانواده هایی پرورش یافته اند که ارزشهای معنوی کمرنگ شده و ارزشهای مادی جای آن را گرفته است.
فرد مذهبی کمتر گرفتار خشم و رفتارهای هیجانی می شود به خاطر باورهایی که در او تثبیت شده در برابر ناملایمات و سختی ها، مشوش نمی شود و در برخورد با دیگران آرامش خود را حفظ می کند و همین نکات از مهمترین عوامل پیشگیری از وقوع جرم است و ما شاهد هستیم در ماه محرم مردم بیشتر از سایر ماه ها به این دستورات توجه دارند.

آرامش جامعه در پی تقویت روح جمعی

بر اساس آنچه که از اهمیت دینداری، انجام مناسک جمعی و توجه به فضاهای مذهبی مانند محرم گفته شد، تقویت روح جمعی با استفاده از این فرصت و تداوم این همبستگی ، حتی برای افزایش آرامش و امنیت خود مردم هم که شده مساله ای اساسی است که باید مورد توجه همه اقشار جامعه قرار گیرد.
نگاهی عمیق به حقایق دین به دور از افراط و تفریط راهی برای افزایش همبستگی میان اقشار مختلف جامعه است که بیش از هر زمان دیگری متنوع، گوناگون و گاها دور از هم شده اند. به ویژه برای جوانان امروزی که هر روز با وجود فراوانی اطلاعات و برخوردهای ارزشی، نسبت به گذشته کمتر به فرهنگ و آیین راستین خود گرایش نشان می دهند.
با وجود همه هجمه هایی که این سالها به مسلمانان و به ویژه شیعیان وارد شده است، دسته های گسترده عزاداری کشور یک دست سیاه پوش و جماعتی همرنگ می شوند که خود نشان دهنده این موضوع است که هنوز هم اعتقادات و باورهای مذهبی، شمع روشن این محفل است.